Аялал жуулчлал гээч

“ÀЯëàë , æóóë×ëàë” õýìýýõ ¯ãèéí гарал ÓÒÃÛÍ

ÒÓÕÀÉ ÀÑÓÓäÀËä

Ìàíàé ãàðàã äýýð õ¿í àíõ ¿¿ññýí òýð öàãààñàà ë “àÿëàí”, “í¿¿äýëëýí” àìüäàð÷ ýõýëñýí áàéõ áºãººä ºíººäºð ÷ õ¿í òºðºëõòíèéã “Àÿëàë”, “Æóó÷ëàë” ãýñýí õî¸ð ¿ãã¿éãýýð òºñººëºõ àðãà ¿ã¿é þì. “Àÿëàë, æóóë÷ëàë” õýìýýõ ýíý õî¸ðõîí ¿ã ýä¿¿ãýý XXI çóóíû ýõýíä ìàíàé ãàðàãèéí “õ¿í òºðºëõòºí”-èéã àðüñ ºíãº, øàøèí ø¿òëýã, çàí çàíøèë, õºãæèë äýâøëèéí ÿëãààã íü õàìààðàëã¿é õàðèëöàí îéðòóóëæ, íýãòãýí íÿãòðóóëæ ºãäºã íýãýí ãîë õºø¿¿ðýã áîëäîã ãàéõàìøèãò ñèñòåìèéã òîäîðõîéëäîã “õîðøîî ¿ã” áîëæ á¿ðýí ÷àäæýý. Áèä ýíýõ¿¿ àæèëäàà ýíý õîðøîî ¿ãíýýñ ñàëãàæ àâ÷ ¿çýæ áîëîõã¿é ÷óõàë îéëãîëòóóä áîëîõ àÿëàë, æóóë÷ëàë ãýõ ¿ãñèéí ÿëãààã òîäîðõîйлох зорилготой.

Íýãä¯ãýýðò: ÀЯëàë

“Àÿëàë” õýìýýõ Ìîíãîë ¿ãèéí ãàðàë ¿¿ñëèéã ñóäëàí ¿çâýë Ìݪ-III çóóíû ¿åýñ óëáààòàé áºãººä ýðòíèé Õ¿íí¿, Ñ¿ìáý, Íèðóí óëñûí ¿ãèéí ñàíä ýíý ¿ã ãàð÷ èðæýý. Áèäíèé Ìîíãîë÷óóäûí ºâºã äýýäýñ “Àëõèí÷” - õýìýýõ ¿ãýýð “…...ýõ íóòãààñàà õîëäîí ººð á¿ëãèéí õ¿ì¿¿ñ äóíä îðæ áóñäûí òóõàé ìýäýý ÷èìýý öóãëóóëàã÷, ýñðýã òàëûíõàà ãàçàð íóòàãò íýâòðýí òàãíàí òàíäàã÷ òóðøóóë…”[1] ãýñýí óòãûã èëýðõèéëæ áàéñàí áºãººä ººðèéí àìüäàðäàã ãàçàð îðíîîñîî õîëäîõ ÿâàõ ãýñýí ñàíààã àãóóëæ áàéíà. Àÿëàõ ãýäýã ¿ãèéí ãàðàë òºðëèéã ìºøãºâºë “äàÿëàõ” ãýñýí ¿ãòýé õîëáîîòîé áîëîõ áà ¿ãèéí ýõíèé ä ãýñýí àâèàëáàð ãýýãäýí àÿëàõ ãýñýí ¿ã ¿¿ññýí áîëîëòîé. Ó÷èð íü àÿëæ ÿâàà õ¿í áîë çîðüñîí ãàçàðòàà õ¿ðýõ çàìäàà áàéãàëü ò¿¿õèéí äóðñãàëóóäûã ¿çýõ ãýæ çàìààñàà äàÿëæ ÿâäàã áàéíà ãýæ òàéëáàðëàæ áîëîõ ìýò. Àÿëàë ãýõ ¿ãèéí á¿òöýýð íü çàäàëáàë àÿí + ë + ë ãýõ áà ¿ãèéí ÿçãóóð áîëîõ “àÿí” ãýäýã ¿ãèéí ãàðëûã ýðäýìòýí Ì. Áàçàððàã÷àà “õººõ, ìºðäºõ, àãíàõ, îëîõ” ãýæ òàéëáàðëàñàí áàéãàà íü ÿìàð íýã çîðèëãîî𠺺ð òèéø ÿâàõ ãýñýí óòãûã ìºí õàäãàëæ áàéíà. Îéðä àÿëãóóíä “àÿã” ãýæ ¿ã áàéãàà íü áèäíèé ñóäëàí áóé ¿ãòýé õîëáîãäóóëæ áîëîõîîð áàéíà. Ó÷èð þó ãýâýë:

- Òà ÿìàð õýðãýýð ÿâæ áàéíà?

- Àÿã àÿã ãýæ õýëæ áàéãàà íü îíö þìã¿é, ç¿ãýýð ãýñýí óòãàòàé àæýý.

Îрчин цагийн Монгол хэлэíä áàéãàà “àÿãëàõ” ãýñýí ¿ã íü ººðèéíõººðºº ààøëàõ ãýõ óòãàòàé áàéãàà íü äýýðõ ¿ãòýé óòãûí õîëáîîòîé áàéíà. Ýäãýýð ¿ãñò ººðèéí äóðààð ÿâàõ, áàéõ ãýñýí óòãûí íýã ñýæèì áàéõ ìýò.

ªíºº ¿åä “Aÿëàë”- (Travel) ãýäýã íü ººðñäèéí áàéíãà îðøèí ñóóãàà ãàçðààñàà ººð ÿìàð íýãýí øèíý ãàçàðò õ¿ðýõýýð çîðèí ÿâàà íýã õèéãýýä íýãýí õýñýã õ¿ì¿¿ñèéí çîðüñîí ãàçàðòàà õ¿ðýõ çàìäàà äàéðàí ºíãºðºõ íóòàã äýâñãýð äýýã¿¿ð õèéõ õºäºë㺺í þì[2] ãýæ òàéëáàðëàæýý.

Ìîíãîë÷óóäûí “Aÿëàë”-(Travel) õýìýýõ ¿ãèéí òóõàé îéëãîëòûã çóðàãëàâàë äàðààõ ä¿ð çóðàã ãàðíà. Çóðàã ¹1

“Àÿëàë” õýìýýõ ¿ãíýýñ “àÿëàã÷”-(traveler) ãýäýã ¿ã ¿¿ñýí ãàð÷ èðäýã áºãººä “àÿëàã÷” ãýäýã íü ººðèéí áàéíãà àìüäðàí ñóóäàã íóòàã äýâñãýðýýñ ãàð÷ ººð øèíý ãàçàð íóòàã äýýã¿¿ð äàìæèí ºíãºð÷ áóé íýã õ¿í (àÿëàã÷èä íàð ãýâýë íýã õýñýã õ¿ì¿¿ñ ) õýìýýñýí óòãàòàé ¿ã àæýý.. үргэлжлэл бий шүү?

---