Хэрвээ дундад зуунаас 18-р зуун хүртэл дэлхийн соёл иргэншил далай руу л нүүрээ харуулсан юм шиг байв, тэгтэл 19-р зуунд огцом нүүрээ тивийн гүн рүү эргүүллээ. Энэ нь төмөр зам бий болсны ач юм. Түүхийн богинохон хугацаанд Европ, Хойд Америк нягт гүн сүлжээгээ нээжээ. 20-р зууны эхээр зуун жилээрээ түүний үргэлжлэл 1 млн км өссөн байна. Хот суурин бөглүү газар туулж барамгүй хөндий бүгд түүний замд тааралдах болж өөрсдийн нүүр царайг өөрчлөн шинэ амьдралаар амьдарч эхэллээ. Найдвартай ган зам дотоодын нутаг дэвсгэрээр далайн эрэгтэй холбогдсоноор бүх дэлхийн агуу сан баялгийг гадаад зах зээлд санал болгох боломж олгов. Ялангуяа Орос, АНУ, Канад гэх мэт тивийн том орон зайг эзэмшсэн орнуудын аж ауйн амьдралд төмөр замны ач холбогдол их юм. Нефть, нүүрс, хүдэр, мод, үр тариа ба бусад ачаа төмөр замаар урсаж эхэллээ. Төмөр замын харилцааны сэтгэл татам зүйл нь юуны түрүүн түүний ачаа даац, найдвартай, өргөн хүрээтэй ба харьцангуй хямд тээвэрлэлт юм. Заримдаа багагүй шийдвэрлэх ач холбогдол бол хурд, ялангуяа холын зай ба умардын хүйтэн, их газар ба цөлийн огцом цаг уурын таагүй орчинд цаг агаараас шалтгаалах байдал нь маш чухал юм. Хэрвээ төмөр замын газар зүйг бүхэлд нь харвал өөр нэг багагүй хүчин зүйл-нийгэм эдийн засгийн түвшинг тооцож болно. Үүнийг аж үйлдвэрлэлийн Барууныг хөөж буй Евро Азийн орнууд дээр харж болно: Орос ба түүний ойролцоох зарим хөршүүд, Хятад ба Энэтхэг – түүний хөгжлийг газрын зурагт бараан төмөр замын судалаар харж болно. Өөр их нягтралыг Баруун Европ ба Хойд Америкт харж болно. 20-р зууны сүүлийн 10-н жилд төмөр зам өөрийн ач холбогдолыг автомашины тээвэрт зай тавьж, бага хэмжээгээр ашиглагдах болжээ. Үлгэрлэвээс АНУ-д зорчигч тээвэрлэлт 60-н онд 34%-аас 90-н онд 0,3% хүртэл багасжээ. Төмөр замаар бодитоор, зүүнээс танк хүртэл бүх барааг зөөвөрлөдөг. Ямар ч гэсэн воган, цистерн хашлагат воган бүгдийг дүүргэх ачаа бий. Энэ нь шатахуун янз бүрийн түүхий эд ХАА-н бүтээгдэхүүн юм. Төмөр зам зөвхөн эх газар луу тээвэр хийдэг. Чулуун нүүрс, төмрийн хүдрийн уурхайгаас боловсруулах байгууламжид хүргэх нэг бүсээс нөгөөд борлуулах хүнсний бүтээгдэхүүн ба бараа авчрах тийм үүргийг тээврийн энэ төрөл гүйцэтгэнэ. Мөн төмөр зам үндсэн ачаа гүйлгээний газар зүйг тодорхойлно. Төмөр зам томоохон аж үйлдвэрийн төв, ашигт малтмалын олборлолтын ройан дундуур мөн том хот далайн боомт дундуур өнгөрнө. 20-р зуунд төмөр замын тээвэрлэлтийн зорчигчидын хувь заяа амаргүй бүрэлджээ. Зууны эхэнд Баян хүрээлэлийн хувиарлашгүй ноёрхол туслах дүрд хувирч, аж үйлдвэрийн хөгжилтэй орнуудад авто машинтай өрсөлдсөн өрсөлдөөнд энэ талаар бараг бүрэн мартсан гэж болно. Гэвч урьдийнхаараа алдарт газар доорхи /Метрополитен/ ба хот хоорондын төмөр зам хотын оршин суугчид нь өдөр тутам ба долоо хоногт үйлчилсээр л байв.
Comments